Hout stoken: ongezond en duur

Het onafhankelijke voorlichtingsbureau MilieuCentraal geeft aan dat houtstook niet efficiënt is. We citeren uit het bericht op de website NOS.nl: '90% van de warmte van een open haard verdwijnt door de schoorsteen naar buiten. Bij een houtkachel is dat 20 tot 40%. En je stoot allerlei schadelijke stoffen uit zoals fijnstof, kankerverwekkende koolwaterstoffen en koolmonoxide.'

Denk daarom goed na over de risico’s voor je gezondheid en die van je huisgenoten en de buurt, voordat je het stoken van hout overweegt.

Op deze webpagina letten we het meest op de mogelijke gezondheidsrisico’s van hout stoken. De campagne en informatie op deze website zijn afgestemd met GGD regio Utrecht.

Waar vuur is, is rook. In rookgassen zitten ongezonde stoffen die je niet ziet, maar wel inademt. De een heeft daar meer last van dan de ander. Gezond is het niet, voor niemand. Amersfoort heeft niet voor niets samen met 46 andere gemeenten en het Rijk het convenant schone lucht ondertekend (zie de website van de Rijksoverheid).

Bij het ontsteken van een kachel komen fijnstof en andere ongezonde stoffen vrij. Fijnstof kan problemen veroorzaken aan je longen, luchtwegen, hart en bloedvaten. Bij kinderen kan fijnstof zorgen dat de longen minder goed groeien. Bij houtstook komen ook hele kleine stofdeeltjes vrij (ultrafijnstof). Deze ultrafijne deeltjes worden nauwelijks door je neus en luchtpijp gefilterd. Ze komen diep in je longen terecht. Mensen die al longproblemen hebben of astmatisch zijn, hebben hier direct last van.

Een open haard stoot ongeveer evenveel fijnstof uit als een vrachtwagenrit van 580 km (bij Parijs). Bij een houtkachel is de hoeveelheid fijnstof ongeveer gelijk aan een rit van 380 km. (Gebaseerd op geschatte uitstoot per kilo hout en de emissiecijfers van vrachtauto’s uit 2014.)

(Bron Vereniging Eigen Huis Magazine, oktober 2020)

In houtrook zitten ook PAK ‘s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en benzeen. Deze stoffen zijn kankerverwekkend. Ze komen ook uit de uitlaat van een auto en je ademt ze in bij het (mee)roken van een sigaret. Wil je meer weten over de schadelijk stoffen? Kijk op de website van Milieu Centraal.

Afhankelijk van waarmee je hout stookt (open haard, houtkachel) en hoe je hout stookt kunnen er 3 tot 5 keer meer ongezonde stoffen in de lucht in huis komen.

Verschillende onderzoeken geven verschillende conclusies over de vraag hoe ongezond het stoken van hout is. Dit hangt ook af van hoe vaak je stookt, hoe je hout stookt (open haard, vuurkorf, houtkachel) en bijvoorbeeld hoe je het vuur aanmaakt en (uit) laat branden. Ook het type houtkachel dat je gebruikt bepaalt de hoeveelheid ongezonde stoffen.

Wat hoe dan ook geldt: hout stoken is niet gezond en er komen altijd schadelijke stoffen vrij. Ook als je de rook niet ziet. ‘Schoon stoken’ bestaat eigenlijk niet en (de geur van) de rook kan ook zorgen voor overlast en gezondheidsproblemen bij buurtbewoners.

Als je het vuur toch nog niet kan of wil uitmaken, stook dan zo goed mogelijk. Voor je eigen gezondheid en die van huisgenoten en wijkbewoners. Volg de tips op de website van Milieu Centraal, stook zo min mogelijk en check de website Stookwijzer voor de dagen dat het echt onverantwoord is om te stoken omdat rook en ongezonde lucht blijven hangen. Bij code rood zeker niet en bij code oranje liever niet. De houtkachelbranche biedt informatie over nieuwere en minder vervuilende houtkachels. Er zijn ook cursussen voor de enthousiaste houtstoker om gezonder en met minder overlast een houtkachel te gebruiken.

Je hebt overlast van iemand in de buurt die hout stookt. Dat kan stank in huis of tuin zijn. Of omdat je thuis bent en last van je luchtwegen krijgt. Dan kun je een paar dingen doen:

• Bijhouden wanneer, hoe vaak, hoe lang je overlast ervaart. Deze informatie helpt om de ernst van de overlast in te schatten.  

• Vervolgens probeer je te achterhalen wie de overlast veroorzaakt.

• Ga het gesprek aan met degene(n) die hout stoken. Veel mensen die hout stoken weten niet dat anderen er last van hebben en zijn best bereid mee te werken. Geef aan dat je last hebt van de rook en stel voor om samen afspraken te maken over het stoken van hout. Spreek bijvoorbeeld af dat degene die hout stookt dit niet of minder doet of alleen op bepaalde tijden. Verwijs ook naar de website Stookwijzer van het RIVM. Deze geeft een goede indicatie van wanneer het echt beter is om niet te stoken. Je kunt ook verwijzen naar www.milieucentraal.nl met praktische tips om de overlast bij houtstook te beperken.

• Als je er samen niet uit komt, kun je contact opnemen met de gemeente. Bel daarvoor met 14 033 of doe een online melding.

De mogelijkheden voor de gemeente om in te grijpen zijn helaas beperkt. We zullen metingen moeten doen en we moeten zeker weten om welk adres het gaat, omdat we het zelf 'zintuigelijk' moeten kunnen waarnemen. Wat de gemeente kan doen als je er samen echt niet uitkomt, de overlast blijft bestaan en je een melding hebt gemaakt:

• De wijk boa neemt contact met je op.
• De wijk boa neemt contact op met de vermeende houtstoker.
• De wijk boa kan buurtbemiddeling inschakelen als jullie hier allebei mee akkoord gaan.
• De wijk boa kan onderzoeken of er opgetreden kan worden tegen de veroorzaakte hinder.
• De gemeente kan onderzoek laten doen naar de luchtkwaliteit.

Het aantal boa’s dat Amersfoort in dienst heeft en naar een melding kan sturen is helaas beperkt. Omdat de houtstookoverlast in de winter van 2022-2023 waarschijnlijk erger wordt, kan het zijn dat het langer duurt voordat meldingen opgepakt kunnen worden.

De raad heeft in (februari) 2022 een besluit genomen over strengere regels rond houtstook. Als de Omgevingswet in werking treedt, mag er alleen hout gestookt worden bij code blauw van de stookwijzer. De gemeente kan dan daarop handhaven. Als je een nieuwe houtkachel koopt, kan het dus zijn dat deze in 2023 minder vaak aan mag.

Het beste is natuurlijk niet of minder hout stoken. Wil je toch hout blijven stoken? Dan is het belangrijk om aan (directe) buren te vragen of zij last hebben van jouw stookgedrag en hier samen goede afspraken over te maken. Volg de tips die je vindt op de website van Milieu Centraal. En check de website Stookwijzer. Zo weet je wanneer het vuur beter uit kan blijven.

GGD Leefomgeving geeft onder andere informatie over gezondheidsklachten die kunnen ontstaan door houtstook.

Longfonds geeft informatie over ongezonde lucht en bijvoorbeeld het effect van houtstook op je longen, luchtwegen en gezondheid.

Stichting Houtrookvrij is een belangenorganisatie die zich inzet voor minder houtstook en wetgeving op het gebied van hout stoken.

RIVM geeft informatie over houtrook en gezondheid. Ook beantwoorden zij op hun website vragen over houtstook.

Milieu Centraal is een onafhankelijke voorlichtingsorganisatie en geeft onder andere tips over hout stoken en het beperken van de overlast voor jezelf en je buren.

Stichting Luchtfonds geeft een opsomming van wat wetenschappers wereldwijd zeggen over houtstook.

Kenniscentrum Infomil – onderdeel van Rijkswaterstaat – is een voorlichtingscampagne gestart over de schadelijke effecten van houtstook.

De raad heeft op 22 februari 2022 het omgevingsplan Energietransitie vastgesteld. Hierin zijn ook regels over houtstook opgenomen. Via de pagina met veelgestelde vragen en antwoorden lees je meer over wat dit betekent.

Door het ontbreken van duidelijke landelijke regels waarop gehandhaafd kan worden is het voor de gemeente erg lastig om tegen houtrookoverlast op te kunnen treden.

Kijk voor meer informatie op de pagina Beperkte mogelijkheden van handhaving door de gemeente.

In deze vlog voor Vereniging Nederlandse Gemeenten vertelt voormalig wethouder Buijtelaar waarom voorlichting over de risico’s van hout stoken belangrijk is.