Amersfoort oost

2.3 Stedenbouwkundige hoofdstructuur

In het plangebied van dit bestemmingsplan wordt de stedenbouwkundige hoofdstructuur voornamelijk bepaald door de volgende elementen:

• Ringweg koppel-kruiskamp
• Spoorlijn Amersfoort- Zwolle/Apeldoorn
• Snelweg A28
• De Eem
• Waterwingebied
• Het Valleikanaal
• Radialen: Van Randwijcklaan, Liendertseweg, Hogeweg.

Per wijk zijn verschillende deelgebieden en (bijbehorende) stedenbouwkundige hoofdstructuren te onderscheiden

Koppel:

De Ringweg Koppel, de Eem, het Valleikanaal en de spoorlijn vormen de structuurlijnen op stadsniveau en tevens de heldere grenzen van de wijk Koppel. De Ringweg Koppel is een belangrijke doorgaande route. Een lange gevelwand met middelhoogbouw begeleidt deze weg en wordt incidenteel onderbroken door laagbouw. Hierdoor kent deze weg een afwisseling tussen groene en stenige ruimten en open en gesloten wanden. De spoorlijn passeert de wijk met name vanaf de achterkant en is daarmee geen beeldbepalende structuur. Langs de spoorlijn ligt een sportterrein als autonoom element.

Op wijkniveau zijn de Meridiaan, de Hooglandseweg, de Kwekersweg en de Hooglandsedijk belangrijke structuurlijnen. De Meridiaan is een ontsluitingsweg met een breed profiel met daarin veel groen. De bebouwing staat niet direct aan de weg, maar begeleidt de weg wel als gevelwand. Deze hoofdweg kent een assymetrisch profiel, waarbij aan één zijde een bebouwingswand met winkelstrips is gevormd, terwijl de overzijde bestaat uit afwisselend groenvoorzieningen, losstaande gebouwen en de kop van een flat.

De Hooglandsedijk is een nog duidelijk zichtbare verhoging langs het park (vanwege de vroegere Eemloop), de bebouwing erlangs is op de dijk georienteerd. Tussen de Hooglandseweg en de Hooglandsedijk bevindt zich een klein park ('het Moerasje') als centraal groenelement in de wijk.

De Kwekersweg kent een breed profiel met daarin een fraaie bomenlaan, de bebouwing is hierop georiënteerd.

De wijk kent in haar stedenbouwkundige structuur weinig samenhang en bestaat uit verschillende afzonderlijke deelgebieden met een eigen karakteristiek (zie ook de afbeelding hiervoor):

1. Jericho-Jeruzalem

De wijk “Jericho-Jeruzalem” is kleinschalig van opzet en is ontwikkeld met aandacht voor historische lijnen als de Koppelweg en de Hooglandsedijk. Om zo snel mogelijk na de oorlog in de woningbehoefte te voorzien zijn bouwmethoden ontwikkeld waarin geprefabriceerde onderdelen een belangrijke rol spelen. Zo is Jericho-Jeruzalem opgetrokken uit montagewoningen met betonplaten beklede woningen. De woningen kennen twee bouwlagen met een laag, flauw hellend zadeldak. De stedenbouwkundige opzet van de woningen is interessant door de groenstroken, door de blokverkaveling rondom kleine groene ruimtes en door de aandacht voor licht- en luchttoetreding. Vanwege haar bijzondere karakter heeft de wijk sinds 1986 de status van gemeentelijk stadsgezicht.

2. Hooglandseweg

De Hooglandseweg vormt de historische route van de binnenstad naar Hoogland. Hier staan de grootste en meest luxe woningen binnen Koppel. De bebouwing is voornamelijk vrijstaand en gevarieerd, hoewel er in het algemeen sprake is van één bouwlaag met kap. De kleinschalige bebouwing varieert in bouwstijl en ouderdom. Nabij de Ringweg is de bebouwing grootschaliger.

3. Koppel Noord

In de wijk ten noorden van de Hooglandseweg liggen verspreid grootschalige gebouwen voor maatschappelijke functies, zoals scholen en een kerkgebouw. Straatprofielen zijn veelal niet symmetrisch. De ruimtelijke samenhang van dit gebied wordt vooral bepaald door de consequent doorgevoerde orthogonale richting van de gebouwen en hun overwegend grotere schaal. Dit woongebied is opgezet volgens de principes van het Nieuwe Bouwen. De Meridiaan vormt tezamen met Orion en Boogschutter het wegenkruis waaromheen laagbouw en middelhoogbouw elkaar afwisselen. Het hart van dit gebied is de Meridiaan, een brede hoofdontsluiting met parallelwegen en brede bermen.

De Meridiaan

Ten westen van de Meridiaan is sprake van traditionele portiekflats met kap. Ten oosten van de Meridiaan staan modernere galerijflats tot zes bouwlagen onder een plat dak. Onlangs is hier een renovatie uitgevoerd aan de buitenzijde. Langs de Meridiaan bevindt zich ook een winkelstrip op de begane grond van een portiekflat.

De Orion is een Amersfoort Vernieuwt project waarbij deel sloop en nieuwbouw plaatsvindt. Hiervoor is een aparte bestemmingsplanprocedure doorlopen.

4. Gildenkwartier

Lange tijd lag er vooral industrie langs de Eemoever. Het water heeft echter ook veel te bieden in de vorm van ruimtelijke kwaliteit. Langs de Eemzijde is een restant historische woningbouw gericht op de Eem. Het nieuwe Gildekwartier zogt voor een nieuw front langs de Eem.

Het herontwikkelingsgebied langs de Eem is in zichzelf gekeerd met een front naar de Eem en bestaat uit een mix van laagbouw en appartementen tot zes bouwlagen.

Het Kop Gildenkwartier is een project dat nog in de planning zit. Deze ontwikkeling gaat vergezeld van een beeldkwaliteitsplan met een programma van eisen ten aanzien van architectuur en stedenbouw.

5. Spoorwegzone (ten noorden van de spoorlijn)

Nieuw woongebied aan weerszijden van het spoor. De bebouwing in dit gebied sluit qua structuur aan bij de naoorlogse woningbouw, maar zorgt in de wijk voor meer variatie qua bebouwing en de toevoeging van eengezinswoningen.

Kruiskamp:

De historische uitvalsroutes van vroeger zijn het skelet van de stedenbouwkundige hoofdstructuur van nu. Als spaken in een wiel lopen de Liendertseweg, de Van Randwijcklaan, de Columbusweg en de Hogeweg tussen de Singel en het Valleikanaal. Alle assen zijn geörienteerd op de Onze-Lieve-Vrouwen toren.

Haaks op de hoofdroutes is een stratenpatroon waaraan de diverse planmatige uitbreidingen zijn gerealiseerd rondom pleinen. Er is sprake van een sterke stedenbouwkundige variatie in woningtypen tussen de verschillende uitbreidingen.

Op wijkniveau is de Van Randwijcklaan een belangrijke structuurlijn gezien de centrale ligging binnen de wijk en het aanliggende wijkwinkelcentrum Neptunusplein.

De Ringweg Kruiskamp en de Hogeweg zijn tezamen met de spoorlijn structuurlijnen op stadsniveau. De ringweg Kruiskamp is een belangrijke doorgaande route.

In Kruiskamp kunnen de volgende deelgebieden worden onderscheiden:

1. Schimmelpenninckbuurt

Een kleine woonbuurt met historische stadswoningen langs de Hooglandseweg. Langs de Schimmelpenninckstraat staan de (grote) woningen in clusters aaneen met een zelfde bouwstijl per blok. Aan de Schimmelpenninckkade staan (half-) vrijstaande woningen met een meer individuele uitstraling en aan de Hooglandseweg-Zuid staan diverse kleine villa's en herenhuizen.

2.Tuinstedelijke bebouwing

Een compact ontworpen woonbuurt in gesloten bouwblokken rondom kleine pleintjes en enkele bijzondere gebouwen, zoals gebouw “De Roef”. In de omgeving van Kruiskamp staan kleine arbeiderswoningen in rijen onder een zadeldak en dwarskappen.

Aan de westzijde van de Kruiskamp staan nog enkele vrijstaande historische panden. Ten oosten van de Van Assenraadstraat staan grotere woningen met een hoog zadeldak. De woningen langs de Scheltussingel zijn met name ten westen van de Van Assenraadstraat fraai georiënteerd op de singel en groenstructuur.

3. Trompstraat e.o.

Vooroorlogse woonbuurt met tuinstedelijk karakter. Kenmerkend zijn de brede groene straatprofielen met daaraan woningen in een licht verspringende rooilijn. De woningen hebben een zadeldak, sommige woningen ook een dwarskap van oorsprong.

4. Militair Hospitaal

Bijzonder complex van militaire bebouwing uit 1887 dat in een paviljoenachtige setting op het terrein is gelegen. Door middel van gangen is het hoofdgebouw met de bijgebouwen verbonden. De gebouwen hebben de status van Rijksmonument.

5. Spoorwegzone (ten zuiden van de spoorlijn)

Nieuw woongebied aan weerszijden van het spoor. De bebouwing in dit gebied sluit stedenbouwkundig aan bij de naoorlogse woningbouw, maar zorgt voor wat betreft bebouwing voor meer variatie in de wijk door de toevoeging van eengezins (koop)woningen en appartementen in een kwalitatief hoogwaardig woonmilieu. Een park met waterpartij vormt het hart van het gebied.

6. Kruiskamp-Zuid

Ten zuiden van de Columbusweg bevindt zich een wat gefragmenteerd gebied met grootschalige bebouwing, nieuwe inbreidingen en het historische lint langs de Hogeweg. Er staan hier relatief veel (half-)vrijstaande woningen. De nieuwe inbreidingen bestaan uit appartementen en eengezinswoningen. De Hogeweg toont een gevarieerd bebouwingsbeeld uit diverse bouwperioden. Tussen de Hogeweg en de rest van de buurt bevindt zich een gedeeltelijk groene zone waarin ook bijzondere bebouwing staat, zoals het Militair Hospitaal, maar ook het Sint Elisabeth Verpleeghuis.

7. Overig Kruiskamp en Parkweelde 2

Dit betreft het vijftiger jaren deel van Kruiskamp, waarin een mix van laag- en middelhoogbouw staat. Er is sprake van een traditionele architectuur met zadeldak. De bebouwing staat in blok- of strokenverkaveling bijeen. Van het laatste zijn de portiekflats aan de Vasco da Gamastraat een goed voorbeeld. De laagbouw ligt in de luwte van de middelhoogbouw. Pleinen en groenvoorzieningen, met daarin niet zelden bijzondere bebouwing (school Evertsenstraat) zorgen voor een afwisseling van het beeld. In de wijk komen verder eengezinswoningen voor. Een viertal portiekflats zijn herontwikkeld naar eengezinswoningen en appartementen in het plan Parkweelde 2.

8. Winkelcentrum Neptunusplein, Willem Barendsstraat e.o., parkje Parkweelde 1

Aan de van Randwijcklaan is het Neptunusplein gelegen als winkelhart van Kruiskamp. Het gebied heeft een eigen karakteristiek en uitstraling met een grote parkeergelegenheid erbij. Het woongebied erachter rond de Willem Barendsstraat is herontwikkeld en opgeknapt en voegt zich goed in de bestaande omgeving. De appartementenbouw hiervan vormt stedenbouwkundig gezien een mooie wand van het heringerichte parkje.

Liendert:

De stedenbouwkundige hoofdstructuur van Liendert is karakteristiek voor de naoorlogse woningbouw. De wijk heeft een heldere ruimtelijke opzet dat is bepaald door het idee van “licht, lucht, en ruimte'. Liendert heeft een heldere orthogonale verkeersstructuur, voorzieningenstructuur en groen- en waterstructuur met een duidelijke functiescheiding in wonen, voorzieningen, werken en recreatie. De Hogeweg, de Ringweg Kruiskamp met het Valleikanaal en de spoorlijn zijn de aan Liendert grenzende structuurlijnen op stadsniveau. De wijk heeft aantrekkelijke groene randen.

In de wijk zijn zes ontsluitingswegen structuurbepalend: drie radialen met haaks daarop 3 lange wegen door de wijk.

De Liendersteweg is de noordelijke radiaal van de wijk en heeft een beeldbepalende rol in de wijk. Het is een belangrijke entreeweg voor Liendert en een belangrijke fietsroute van de stad naar het Waterwingebied, het station Schothorst, de Hoef en Amersfoort Noord. Het bebouwingsbeeld en de groenstructuur aan de Liendersteweg is nu zeer wisselend van beeld: hoogbouw (5-7 bouwlagen) met grasberm en laanbeplanting en laagbouw met voortuintjes. Deze geringe samenhang wordt als minpunt ervaren. In de Visie Groen Blauwe Structuur is de Liendersteweg als groen verbindingselement in de stad aangegeven.

De van Randwijcklaan is de belangrijkste ontsluitingsweg en radiaal van de wijk. Het is een brede asfaltweg met fietsstroken. Het brede profiel wordt versterkt door de aanwezigheid van water en aan beide zijden gras met volwassen bomenrij. Met uitzondering van de Van Randwijckflat is weinig bebouwing direct op deze weg georiënteerd.

De Lageweg als zuidelijke radiaal van de wijk heeft voor het grootste gedeelte een samenhangende groenstructuur bestaande uit een laanbeplanting in grasbermen.

De centraal gelegen Wiekslag is een belangrijke wijkontsluitingsas met aan de zuidzijde voornamelijk eengezienswoningen met voortuinen en in het noorden aan een zijde ook voorzieningen in het groen. De Wiekslag wordt wisselend aan een zijde begeleid door een bomenrij in een grasberm. Van continuïteit in de bomenlaan en de berm is geen sprake. Voor de toekomst is het streven de samenhang voor de gehele Wiekslag te versterken (waarbij de Wiekslag wordt gezien als centrale voorzieningenas).

De Trekvogelweg is een brede weg tussen de woonwijk en de hoogbouw aan de rand van het Waterwingebied. Aan de zuidzijde zijn de eengezinswoningen met de voortuinen karakteristiek.

De brede Zangvogelweg heeft een groen karakter door de groenstrook met de vrijstaande voorzieningen langs het Valleikanaal. De bebouwing aan de noord-oostzijde bestaat met name uit portiekflats, hoogbouw en met uitzondering een rijtje laagbouwwoningen.

De voorzieningen zijn ondergebracht in de brede groene stroken langs het Valleikanaal, de van Randwijcklaan en de Lageweg. Langs de Wiekslag zijn vooral de scholen ingepakt in het groen en de winkels zijn vooral geconcentreerd aan het Vogelplein. De randen van de wijk en belangrijke kruispunten worden gemarkeerd door hoogbouw.

In Liendert kunnen de volgende deelgebieden worden onderscheiden:

1. Groenzone Valleikanaal

Dit gebied is het gezicht van de wijk Liendert vanaf zowel de Ringweg Kruiskamp en het kanaal, als vanuit de wijk zelf. Het vormt de groene overgang tussen de infrastructuurbundel van ringweg en kanaal naar de achtergelegen woonbuurten. In deze brede groenstrook bevinden zich diverse maatschappelijke (wijk-)voorzieningen, die als objecten vrij in de groene ruimte staan. De bebouwing kent overwegend een eenduidige hoofdvorm, die ofwel rechthoekig, ofwel vierkant is. De bouwhoogte varieert van laagbouw voor kleine schoolgebouwen tot hoogbouw (acht lagen) voor verzorgingsflats en 'urban villa's'. De bebouwing is voorzien van platte daken.

2. Liendertsedreef e.o.

Kleine woonbuurt rondom de Liendertsedreef, een historische agrarische weg. De verkaveling langs deze weg heeft nog een organisch karakter met een gevarieerd bebouwingsbeeld dat gedeeltelijk nog vooroorlogs is. Verder bevinden zich in de buurt kleinschalige naoorlogse uitbreidingen. De verkaveling is hier minder strak dan in de rest van de wijk. De bebouwing bestaat overwegend uit eengezinswoningen, zowel rijtjes als (half-)vrijstaand,in twee bouwlagen met kap. Er is relatief veel particulier groen ten opzichte van openbaar groen.

3. Voorzieningenzone Wiekslag

Langs de Wiekslag liggen centraal in de wijk een aantal zones met hoofdzakelijke wijkvoorzieningen als scholen, soms winkels, kerk en dergelijke. Het gaat om de zones tussen de Liendertseweg en de Van Randwijcklaan, langs de Pelikaanstraat en langs de Lageweg. Vrijstaande gebouwen in een ruime groene setting bepalen het beeld.

4. Vogelplein

Het Vogelplein is het wijkwinkelhart van Liendert-Rustenburg. Daarnaast heeft de wijk een winkelstrip aan de Rietzangerstraat bij de Lidl en aan de zuidkant van de Wiekslag.

5. Liendert

De wijk heeft een orthogonale verkaveling met een zorgvuldige gekozen stedenbouwkundige afwisseling in woningtypen en (middel-)hoog- en laagbouw. De woningen zijn gelegen aan woonstraten, maar ook woonpaden komen veelvuldig voor. De laagbouw bestaat hoofdzakelijk uit twee bouwlagen met kap. Door herhaling van een doordachte mix van rijtjes-, senioren en portiekwoningen ontstaan karakteristieke stedenbouwkundige 'stempels'. Langs de ontsluitingswegen, belangrijke kruispunten en aan de rand van de wijk komt hoogbouw voor. De (middel-)hoogbouw staat in een hof- of strokenverkaveling in het groen.

De wijk is divers in woningtypen en bouwhoogte, maar eenduidig in de sobere architectonische vormgeving. Het vele openbare groen, de ruime en heldere opzet van de wijk is over het algemeen een belangrijk kenmerk en kwaliteit van de wijk.

Te verwachten ontwikkelingen zijn de binnenstedelijke herstructureringsopgaven van Amersfoort Vernieuwt, zoals genoemd in het ontwikkelingsplan Liendert-Rustenburg 2007-2011. Eerst te verwachten projecten:

• Liendertseweg e.o.: sloop / nieuwbouw
• ABC school Liendert / herontwikkeling schoollocaties en schooltuin

Rustenburg

De randen van Rustenburg worden bepaald door drie (boven) stedelijke structuurlijnen: de spoorlijn Amersfoort-Apeldoorn, het Waterwingebied en de A28. Rustenburg wordt gekenmerkt door een hiërarchisch opgebouwd wegenpatroon. Een centrale rondweg door de wijk (Van Randwijcklaan-Rustenburgerweg) ontsluit de diverse buurten en de wijk als geheel.

De ligging langs snel- en spoorwegen heeft er verder toe geleid dat rondom Rustenburg een hechte groenstructuur, inclusief geluidswallen is aangelegd. De hoofd groen- en waterstructuur in de wijk bestaat uit De Groenesteeg (oost-west) en dwars daarop een groenzone van noord naar zuid. Op de kruising van de Groenesteeg en de Van Randwijcklaan ligt de Molendijkflat. Dit hoge flatgebouw in het centrum van de wijk is een belangrijk opvallend oriëntatiepunt en het enige hoge gebouw in de wijk. Naast de Molendijkflat is een plan voor een appartementengebouwtje van 4 bouwlagen. Hiervoor loopt een aparte procedure.

De Groenesteeg doorsnijdt de wijk van oost naar west. Dit is een historische route die nu als belangrijke drager van de groen- en voorzieningenstructuur functioneert. De historische Groenesteeg functioneert als langzaam-verkeersverbinding. De bebouwing is niet op deze steeg georiënteerd. Dwars op de Groenesteeg loopt een groenzone door de wijk met watergang langs de Dreven: de Graafdreef, Jonkmandreef en Reintendreef.

Verder is de wijk door groen en geluidswallen visueel afgeschermd van de structuurlijnen op stadsniveau. De wijk is dan ook weinig zichtbaar.

De centrale rondweg Van Randwijcklaan-Rustenburgerweg heeft geen doorgaand karakter en daarom ook geen breed profiel. Kleinschalige bebouwing begeleidt de rondweg, maar is er soms ook dwars op geplaatst.

In Rustenburg kunnen de volgende deelgebieden worden onderscheiden:

1. Noordelijk kleurrijk buurtje

Opvallend is de concentratie huurwoningen van de Stichting Portaal in het noorden van Rustenburg rond de Van Dillewijndreef –Bunninkpad- Geallieerdenstraat. Het is een kleurrijk buurtje met bijzondere kapvorm opgedeeld in twee delen met een verschillende dakhelling.

2. De overige woonbuurten aan de noordkant

De overige woonbuurten aan de noordzijde van de wijk kenmerken zich door stempels.

Rustenburg is net als Liendert opgebouwd uit diverse woonblokken die op ongeveer dezelfde wijze zijn vormgegeven en waar de bebouwing aan rustige woonstraten en -paden is gelegen. De verkaveling is planmatig en grotendeels in stroken. Ook komen er stempelverkavelingen voor, hoewel minder grootschalig dan in andere wijken. In Rustenburg is er minder gevarieerd in woningtypen. Rustenburg kenmerkt zich door laagbouw, heeft een ruime opzet, is gericht op wonen en heeft veel groen. Rustenburg bestaat hoofdzakelijk uit grondgebonden eengezinswoningen van twee bouwlagen met kap. De wijk kent verder een grote variatie in oorspronkelijk gebouwde aan- en uitbouwen, maar dit doorbreekt de samenhang binnen de bouwblokken niet. Kenmerkend is de geleidelijke overgang tussen privé en openbare ruimten. Veel woningen zijn gelegen aan voetpaden of woonerven. De bebouwing bevindt zich met name in een verblijfsgebied en is slechts in geringe mate georiënteerd op de doorgaande wegen.

3. Woningblokken Rustenburg oost

Aan de oostzijde van Rustenburg zijn een aantal woonblokken aanwezig die duidelijk afwijken van overig Rustenburg in bouwvorm en stedenbouwkundige opzet. Het gaat om gesloten bouwblokken bestaande uit woningen van 2 bouwlagen met een flauw hellend dak. De hoekwoningen bestaan uit één bouwlaag. Bij de hoekwoningen is de achtertuin erg klein en is de voortuin vaak in gebruik genomen als achtertuin. Consequentie is dat bewoners ook 2 meter hoge dichte schuttingen plaatsen voor de voorgevel. Stedenbouwkundig heeft dit een grote invloed op de ruimtelijke kwaliteit en beleving van de omgeving.

4. Plompstraat/ Pothovenplein/ van de Polplein

Rondom de Plompstraat, het van de Polplein en het Pothovenplein staan in hoven geschakelde grote woningen langs woonerven.

5. Vrijstaande woningen

Centraal binnen de wijk en aan de randen bevinden zich kleine clusters met grotere en luxere woningen, zoals langs de Van Donkelaarstraat en de van de Polplein. De woningen rond de Van Donkelaarstraat bestaan over het algemeen uit één bouwlaag met een forse kap en ruime kavel eromheen. De vrijstaande woningen bij het Van de Polplein zijn aardig verscholen in het groen en bestaan voornamelijk uit twee bouwlagen met een kap.

6. Voorzieningengebied Verzetsplein-Fuglerplein

In het gebied tussen de Rustenburgerlaan, Van Randwijcklaan en het Verzetsplein is er sprake van een andere stedenbouwkundige opzet dan de rest van de wijk. Hier is losse autonome bebouwing (voorzieningen) in een groene setting te vinden. Het gebied wordt doorsneden door de Groenesteeg. De Molendijkflat is door de hoogte een belangrijk herkenningspunt in de wijk. Ook de grote vijverpartij en het verzetsmonument voor de Molendijkflat zijn belangrijke herkenningspunten. Naast de Molendijkflat wordt waarschijnlijk de voormalige supermarktlocatie herontwikkeld voor appartementen. Aan het Füglerplein zijn worden voorzieningen als de sporthal en de school omringd door et groen.