Maatweg

2.7 Cultuurhistorische waarden

Bij de cultuurhistorische waarden gaat het in dit gebied om de archeologische waarden en de Grebbelinie. In het plangebied komen verder geen beschermde monumenten, waardevolle panden of monumentale bomen voor.

Archeologische waarden

Vanwege het grote ruimtelijke belang van archeogische waarden en de wettelijke plicht om in bestemmingsplannen rekening te houden met archeologie (zie voor een toelichting bijlage 29 bij deze toelichting) is in dit bestemmingsplan een dubbelbestemming 'waarde-archeologie' opgenomen. Met een dubbelbestemming wordt duidelijk gemaakt dat archeologie op zichzelf moet worden beoordeeld en ten opzichte van de andere bestemming(en) van primair belang is. De dubbelbestemming omvat een regeling voor het bouwen op en gebruik van grond, dat een zwaarder gewicht heeft dan de regeling voor de andere bestemmingen op dezelfde locatie. In de regeling wordt aangehaakt op het beleid dat beschreven staat in de erfgoedverordening van de gemeente Amersfoort, waar een archeologische beleidskaart deel van uitmaakt. Hiermee worden initiaitiefnemers van ruimtelijke ontwikkelingen verplicht om onderzoek te doen naar archeologische waarden in het gebied voordat eventuele bouwwerkzaamheden beginnen. Aangetroffen archeologische resten in een gebied moeten verplicht veilig worden gesteld.

Uitsnede uit de Archeologische beleidskaart.

In het plangebied van dit bestemmingsplan komen geen gebieden met een hoge archeologische waarde (rood op de archeologische beleidskaart) voor. Dat betekent dat de dubbelbestemming "Waarde-archeologie 1" niet voorkomt in dit bestemmingsplan.

Gebieden met een hoge (oranje), middelhoge (geel) en lage (groen) archeologische verwachting komen wel voor in het plangebied. Deze zijn achtereenvolgens aangegeven met een dubbelbestemming Waarde - Archeologie 2, 3 en 4.

De paars aangegeven gebieden betreft rijks- of gemeentelijke monumenten. Volgens de archeologische beleidskaart komen deze in het plangebied niet voor. Echter, op 18 april 2011 is de Grebbelinie als rijksmonument aangegeven. De kaart zal hier nog op worden aangepast. Voor het bestemmingsplan heeft dit geen gevolgen , aangezien hiervoor al is aangegeven dat zaken die via de monumentewet worden beschermd niet specifiek op de verbeelding van het bestemmingsplan hoeven te worden aangegeven.

In het plangebied zijn gebieden met een lage, middelhoge en hoge archeologische verwachting te vinden.

• 1. Gebieden met een hoge archeologische verwachting (oranje gekleurd op de archeologische beleidskaart)

Het gebied met een hoge archeologische verwachting bevindt zich ten noorden en westen van het ziekenhuisterrein én op de Schans. De Schans is een waardevol onderdeel van de Grebbelinie, wat de hoge archeologische verwachting verklaart. Het gebied ten noorden en westen van het ziekenhuisterrein vormde onderdeel van een (flank van een) dekzandrug. Dekzandruggen en de flanken ervan waren in de prehistorie favoriet voor bewoning.

Vanwege de hoge archeologische verwachting is een regeling in het bestemmingsplan opgenomen dat archeologisch onderzoek moet plaatsvinden bij ontwikkelingen met bodemingrepen dieper dan 30 cm en groter dan 100 m² .

• 2. Gebieden met een middelhoge archeologische verwachting (geel gekleurd op de archeologische beleidskaart)

De middelhoge archeologische verwachting komt voor op een deel van de Maatweg en ten noorden van de Schans. In deze gebieden is de trefkans op archeologische sporen aanwezig, maar in geringere mate dan bij de hoge verwachtingsgebieden. De gebieden met middelhoge verwachting komen vooral voor in Groot Weede en park Schothorst en worden gekenmerkt door dekzanden en hier en daar hogere ruggen en koppen. Dit soort gebieden waren aantrekkelijk voor jager-verzamelaars, maar kunnen ook sporen uit de Nieuwe Steentijd en de IJzertijd bevatten.

In het bestemmingsplan is een regeling opgenomen dat bij een middelhoge archeologische verwachting archeologisch onderzoek noodzakelijk is indien een ontwikkeling plaatsvindt met bodemingrepen dieper dan 30 cm en groter dan 500 m2.

• 3. Gebieden met een lage archeologische verwachting (groen gekleurd op de archeologische beleidskaart)

Het gebied met een lage archeologische verwachting bevindt zich op en rond het ziekenhuisterrein, jachthaven de Eemkruisers, de Kop van Schothorst, Balladelaan en de Stuw. Dergelijke gebieden bestaan uit beekdalgronden, waar lage verwachtingen zijn voor nederzettingsporen.

In het bestemmingsplan is een regeling opgenomen dat bij een lage archeologische verwachting alleen archeologisch bodemonderzoek plaats hoeft te vinden bij bodemingrepen dieper dan 30 cm en groter dan 10.000 m².

Op het ziekenhuisterrein heeft archeologisch onderzoek plaatsgevonden door de sectie Archeologie van de gemeente Amersfoort. Het onderzoek is als bijlage 15 opgenomen bij de toelichting van dit bestemmingsplan. Conclusie van het onderzoek is dat gezien de afwezigheid van archeologische sporen deze niet gewaardeerd kunnen worden. Het terrein heeft hiermee een lage archeologische waarde.

De Grebbelinie

De Grebbeliniedijk is aangelegd tegen overstromingen van de Eem, maar de dijk langs de Eem maakt ook onderdeel uit van de 18e eeuwse Grebbelinie. Deze linie, gelegen tussen het Werk bij Krachtwijk in Amersfoort (bij de Krachtwijkerweg) en het Werk aan den Rooden Haan bij Veenendaal, is in 1745-46 aangelegd als achterste steunkade en begrenzing van de inundaties in de Grebbelinie. Nog voor het einde van de 18e eeuw werd deze waterlinie ten noorden van Amersfoort een aantal keren uitgebreid met nieuwe keerkades of komkeringen.

Door zogenaamde inundaties (plas-dras zetten van landerijen) moest een onneembare hindernis voor vijanden ontstaan. De dwars op de Grebbeliniedijk gelegen Coelhorsterkade en het Werk bij Krachtwijk vormden de grens tussen twee inundatiekommen. De linie werd slechts incidenteel als verdedigingswerk gebruikt en veelal niet met groot succes. Rond 1940 is de linie in staat van verdediging gebracht, onder andere door de aanleg van bunkers (kazematten) op de Grebbeliniedijk en een antitankversperring op de Coelhorsterkade. Uiteindelijk werd de linie in 1951 als militair verdedigingswerk opgeheven.

Figuur: Grebbelinie ter hoogte van Maatweggebied

Voor deze beeldbepalende, landschappelijke structuur is door de Stichting Grebbelinie voor het gedeelte tussen de Schans en Krachtwijk (inclusief deze beide verdedigingswerken) in mei 2004 een aanvraag voor de status van rijksmonument ingediend en deze is op 18 april 2011 verleend. Het rijksmonument betreft alleen de dijk en objecten, niet de directe omgeving zoals de voormalige inundatiezones. In het plangebied geldt de monumentale status alleen voor de Grebbelinie ten noorden van jachthaven de Eemkruisers. Voor gebieden en objecten die niet in de aanwijzing zijn meegenomen geldt de aanwijzing beschermde monumenten uit 2009. De Grebbeliniedijk heeft naast cultuurhistorische waarde tevens natuurwetenschappelijke waarden. Het dijktraject vervult echter primair een waterstaatsfunctie.